خواص درمانی گشنیز و تخم آن

با خواص درمانی گشنیز و تخم آن آشنا شوید

از اواسط تابستان تا اواسط پاییز گیاه گشنیز، چترهای گل زیبا و به رنگ سفید و گاهی صورتی شکوفه می کنند و بویی شبیه ساس توت می دهند، همین گل ها سپس به میوه های سبز یا همان تخم گشنیز تبدیل می شوند که به محض رسیدن، از گیاه جدا می شوند و می ریزند. این دانه ها حاوی مواد چرب و مواد پروتئیک، مواد سلولزی، پتاسیم، کلسیم، ویتامین ث و آ و اسانس می باشند. به طور کلی از گشنیز به عنوان ضد اسپاسم، ضد نفخ، بادشكن و اشتهاآور استفاده دارویی می شود و در بهبود دردهای موضعی مصرف سنتی دارد. گیاه و میوه های گشنیز دارای ارزش غذایی هستند و به عنوان بك چاشنی معطر در غذا استفاده می شوند. حال در ادامه با خواص درمانی گشنیز و تخم آن آشنا شوید.

مشخصات ظاهری گیاه گشنیز

گشنیز،گیاهی است از خانواده جعفری (Apiaceae)، یكساله به ارتفاع ١٥ تا ٥٠ سانتی متر و بدون كرك كه تازه آن معطر است. برگ های گیاه به رنگ سبز روشن و درخشان است و بافتی نازك و ظریف دارد. پهنك برگ ها دارای بریدگی هایی است كه در برگ های پایینی، به صورت لبدار در می آید. قطعات برگ های پایینی، تخم مرغی-گوه ای با حاشیه دندانه دار نامنظم است. برگ های بالایی دارای پهنكی منقسم به رشته های باریك و نخی شكل است. تعداد انشعابات گل آذین ٣ تا ٥ و بندرت ١٠ عدد است. گریبان، بدون برگك یا تنها با یك برگك و گریبانك معمولا دارای ٣ برگچه خطی است. كاسبرگ های گیاه مشخص و نامساوی، گلبرگ ها، سفید یا صورتی فام و گلبرگ های بیرونی، بزرگتر و دارای دو لوب عمیق هستند. مادگی آن شامل تخمدانی دو خانه و میوه اش دو فندقه و كروی است.

محل رویش و پراکنش گیاه گشنیز

گشنیز در نواحی جنوب غربی آسیا و مدیترانه می روید و در كشورهای فرانسه، مراكش، ایتالیا، روسیه، ژاپن، آمریكا و ایران (استان های آذربایجان شرقی، بوشهر، خوزستان، برازجان، سیستان و بلوچستان، كرمان، قزوین، كرمانشاه و یزد) كشت و بهره برداری می شود.

ترکیبات شیمیایی گیاه گشنیز

این گیاه شامل تركیبات اسانسی (تا حدود ١ درصد) است كه مهمترین تركیب آن لینالول می باشد. علاوه بر این، حاوی چربی و روغن (تا ٢٠ درصد)، پروتئین ها (حدود ١٥ درصد)، فلاونوئیدها و فورانوكومارین ها است. 

خواص دارویی گشنیز و تخم آن

گشـنیز از نظر حکمای طب سنتی دارای خواص ضدعفونی کننده مجاری ادراری، نیرو دهنده، مقوی مغز و قلب و معده، قاعده آور، ضد صرع، خواب آور، محلل غذا، ضد کرم، محرک اشتها، ضد افسردگی و وسواس، ضد سردرد، کاهش میل جنسی، ضد استفراغ، هضم کننده غذا، ادرار آور، ضد تشنج است. اگر تازه آن با شکر مصرف شوند اشتها آور و خواب آور و ضد تخمه (بدبویی آروغ و فساد غذا در معده) و پودر دانه اش ضد التهاب معده می باشد. گشنیز در موارد وسواس و هیستری، رفع خفقان، بیماری های عفونی مختلف و تب مورد استفاده قرار می گیرد. برگ گشنیز بیشتر به صورت تازه، یکی از پر طرفدارترین سبزیجات است.

خواص تخم گشنیز

میوه گشنیز یکی از مهمترین منابع اسانس در صنایع دارو سازی و آرایشی و بهداشتی است. تخم گشنیز دارای اثر ضد میکروب، ضد درد، ضد نفخ، ضد اسپاسم، مقوی معده، محلل غذا، اشتها آور، ضد درد سینوزیت و گوش و چشم و دندان است. در مواردی که مسمومیت بر اثر پیدایش تخمیرهای عفونی در روده پیش می آید، با خاصیت ضد باکتری که دارد، اثر مفید ظاهر می گردد. در طب قدیم برای سردرد، سینه درد، سرفه و آسم، اغلب آن را در چپق می ریختند و می کشیدند.

نحوه استفاده از گشنیز

• از گرد دانه گشنیز به میزان 2 تا 5 گرم مخلوط با عسل و یا دم کرده 10 تا 30 گرم آن به همراه مقداری قند استفاده درمانی می شود.
• تخم گشنیز را بکوبید و در سرکه خیس کنید و بر سر بمالید، برای سردرد که از حرارت تولید شده باشد مفید است.
• برای تسکین دردهای عصب صورت اثر قاطع و حتمی دارد، در این مورد باید سر و صورت را با دم کرده تخم گشنیز بخور دهند.

نسخه های درمانی با گشنیز

درمان درد گوش: یک قاشق غذاخوری پودر تخم گشنیز را در یک لیوان آب بجوشانید و گوش را بخور دهید و این فرآورده را صبح، ظهر، شب تا بهبودی کامل تکرار کنید.

درمان پوستی: جهت رفع خارش و آلرژی و رفع کهیر و اگزما مقداری گشنیز تازه را پس از شستن، نرم کوبیده و با مقداری پودر نان خشک مخلوط کرده بر پوست بمالید.

دستگاه ادراری: یک قاشق پودر تخم گشنیز را تناول کرده یا در یک استکان آبجوش دم کرده و میل کنید، این دارو اثر آنتی بیوتیک دارد، بنابراین تمام ناراحتی های دستگاه ادراری را که منشا میکروبی دارد درمان می کند.

گریپ و گلو درد: تخم گشنیز نرم کوبیده را هر وعده چهار قاشق چای خوری در یک لیوان آب جوش دم کنید، ابتدا بخور داده، سپس یک یا دو استکان از آن را میل کنید، بهبود می یابید.

در مصارف خارجی پودر میوه یا روغن آن را در تهیه پماد تسکین دهنده درد بیماری های روماتیسمی و عضلانی و مفصلی به کار می برند. در ترکیب برگ و دانه های گیاه، مواد معطری با خاصیت اشتها آوری وجود دارد که در تهیه انواع غذاهای گوشتی و لبنی مثل همبرگر و بیفتگ و پیتزا و ماست و پخت بعضی نان ها و شیرینی ها استفاده می شوند.

مضرات گشنیز و تخم آن

خوردن زیاد تخم یا برگ گشنیر و اسانس میوه و حتی شیره گیاه باعث نسیان، خواب های پریشان، لکنت زبان و کندی ذهن می شود. همچنین، باعث ایجاد نوعی مستی توام با خستگی مفرط منجر به خواب عمیق و حالاتی نظیر گنگی و بی حسی پیش می آورد و ممکن است در خاتمه موجب ورم معده و روده و پیدایش خون در ادرار و نفریت حاد گردد.