پاخری

نام انگلیسی: Colt' s foot

نام علمی: Tussilago farfara

خانواده: Compositae                          

مقدمه

پاخری در اکثر فارماکوپه های معتبر به عنوان یک گیاه دارویی ارزشمند معرفی شده است. برگ ها و گل های پاخری خاصیت دارویی دارند. توسیلاگو از کلمه لاتین توسیس به معنی سرفه مشتق شده که نشان می دهد از زمان های قدیم از این گیاه برای معالجه سرفه استفاده می شده است. از مواد موثره این گیاه برای معالجه سرفه های خشک و درمان التهابهای دهان، گلو و مجاری تنفسی استفاده می شود. مواد موثره این گیاه خاصیت ضدعفونی کنندگی نیز دارد. از عصاره پاخری در صنایع بهداشتی و آرایشی در تهیه شامپو های گیاهی و کرم استفاده می شود. خرید گل پاخری (پای خر) با بهترین قیمت از پخش عطاری.

مشخصات گیاه

پاخری گیاهی علفی و چندساله است. منشا این گیاه آسیا، اروپا و آفریقای شمالی گزارش شده و سپس به قاره آمریکا وارد شده است. این گیاه در خاک های مرطوب و باغ ها به طور خودرو می روید. ریشه پاخری استوانه ای شکل و کم و بیش سطحی و حالتی خزنده دارد. در اواخر زمستان و اوایل بهار گل ها ظاهر می شوند سپس در اواسط بهار برگ های طوقه ای تشکیل می گردند. گل ها به رنگ زرد طلایی، گلچه ها باریک و کشیده است. برگ ها پهن و قطر آن 15 تا 20 سانتی متر است. قسمت تحتانی برگ از کرک های انبوهی پوشیده شده است. ساقه فلس دار و ارتفاع آن در مرحله رسیدن میوه به 30 سانتی متر می رسد. میوه فندقه است. بذرها پس از رسیدن به سهولت از گیاه جدا و به اطراف ریزش می کنند. وزن هزاردانه 0/3 گرم است. گل ها و برگهای پاخری حاوی مواد موثره است. برگ ها حاوی مواد موسیلاژی 18درصد فلاونوئید و ترکیبات تری ترپنوئیدی است. از دیگر مواد موجود در برگ ها می توان از آلکالوئید پیرولیزیدین، سنکیرکین و توسیلاگین نام برد.

نیازهای اکولوژیکی

پاخری در خاک های آهکی، مناطق مرطوب، علفزارها و مراتع به صورت خودرو جوامع انبوهی را تشکیل می دهد. این گیاه را می توان در زمین هایی که پی اچ آن بین 5/4 تا 5/7 باشد کشت کرد. پاخری در اکثر کشورها با توجه به ضوابط و مقررات آن کشورها از مراتع برداشت می شود و تاکنون تحقیقات زیادی در مورد تولید آن انجام نگرفته است.

برداشت محصول

از نیمه دوم اسفند گل های باز شده این گیاه را به همراه کمی دمگل برداشت می کنند، برگ ها بدون دمبرگ از نیمه دوم بهار برداشت می شوند. همواره باید برگ های سالم و عاری از آلودگی قارچی یا میکروبی را برداشت کرد . از آن جا که اندام های مورد نیاز این گیاه از جمعیت های خودرو برداشت می شوند ، باید دقت شود تا گیاهان متعلق به گونه های دیگر مانند پتاسیتز که به پاخری شبیه است برداشت نشوند. پس از برداشت، آن ها را باید بلافاصله خشک کرد. تاخیر در خشک کردن سبب کاهش کمیت و کیفیت مواد موثره آن می شود. دمای مناسب برای خشک کردن گل 20 تا 25 درجه سانتی گراد است . برگ ها را باید با ضخامت کم در سایه خشک کرد. نسبت گل تازه به گل خشک، شش به یک و نسبت برگ تازه به خشک، پنج به یک می باشد.

گیاه پای خر (پاخری) چیست

گیاه پای خر در مناطق گسترده ­ای از آسیا و اروپا پراکنش داشته و در ایران نیز در مناطق مرطوب نظیر شمال کشور و آذربایجان عمدتا در مراتع و زمین­های اطراف جنگل به چشم می­خورد.

گیاه پای خر (پاخری) دارای طبع گرم است و ترکیباتی نظیر تانن ، موسیلاژ ، آلکالوئید پیرولیزیدین ، اینولین ، یک ماده تلخ ، استرول­ها ، فلاونوییدهایی مانند روتین ، انواع ویتامین­ها و املاح معدنی به ویژه روی ، پتاسیم و کلسیم را دارد.

دوه دابانی ، دالی قاتیخ لی ، اوسکورک اوتو Tussilage farfara از خانوده­ : کاسنیان یا مرکبان asteraceae

جدول عناصر تشکیل دهنده گیاه پای خر (پاخری)

(N.D یافت نشد)

خواص درمانی گیاه پای خر (پاخری):

دیوسکوردیس ، پزشک یونانی این گیاه را به شکل دود دادن برای درمان سرفه ­ها و آسم توصیه می­کرد و اکنون نیز اغلب سیگارهای گیاهی حاوی این گیاه هستند. گل­ های این گیاه در فصل بهار ظاهر می شوند و برگ­ ها عمدتا پس از خشک شدن گل­ها در اواخر تابستان و پاییز ظاهر می شوند. گل­ های این گیاه دارای خواصی نظیر خلط آور و ضد آبریزش بینی هستند و در طیف گسترده ­ای از التهابات و اسپاسم سینه نظیر برونشیت، آسم و سرفه­ های مقاوم و طولانی مدت استفاده می شوند. گل­ها در فصل بهار جمع آوری می شوند. برگ ­های این گیاه برای درمان سرفه مفید هستند و مقدار زیادی عنصر روی دارند که عنصر ترمیم کننده­ بافت بوده و می­توان افشره­ آن را به صورت تازه بر روی جراحات پوستی و زخم­های مزمن قرارداد. برگ­ ها در اواخر فصل تابستان و پاییز جمع آوری می شوند.

توصیه­ ها و تجویزها درباره مصرف گیاه پای خر (پاخری):

• دمکرده­ گل پای خر (پاخری) : برای تهیه­ این دمکرده مقدار 5 الی 8 گرم از گل­های آن را داخل یک لیوان آب جوش ریخته و 5 دقیقه دم کنید. از دمکرده­ گل­ های این گیاه برای درمان سرفه­ های خشن ، آریزش بینی ، سرماخوردگی و آنفلوآنزا  استفاده کنید.
• تنتور گل پای خر (پاخری) : تنتور تهیه شده از گل­های گیاه پای خر را برای درمان سرفه ­های مزمن و مداوم مصرف کنید. برای اثر بخشی بهتر می­توان گیاهانی نظیر آویشن و زنجبیل شامی را با آن ترکیب کرد.
• شربت گل پای خر (پاخری) : از دمکرده­ گل­ها می­توان با ترکیب عسل نوعی شربت تهیه کرد از این شربت برای درمان سرفه­ های خشک و مقاوم استفاده کنید. این شربت دارای خاصیت مرطوب کنندگی است.
• جوشانده­ برگ پای خر (پاخری) : جوشانده­ برگ­ها که از ترکیب 70 گرم برگ گیاه در داخل یک لیتر آب تهیه می­شود را می­توان برای درمان سرفه و آبریزش بینی استفاده کرد.
• افشره­ برگ پای خر (پاخری) : برگ­های تازه این گیاه را می­توان پس از کوبیدن به شکل افشره در درمان جراحات سطحی و زخم­های مزمن به شکل کمپرس استفاده کرد.
• احتیاط در مصرف گیاه پای خر (پاخری) : این گیاه حاوی آلکالوئیدهای پیرولیزیدین بوده که در آزمایشات صورت گرفته بر روی موش­های صحرایی باعث تخریب کبد در آن­ها شده است البته مقدار آن در گیاه کم بوده و طبق پژوهش­های صورت گرفته در سوئد این ماده در اثر جوشانیدن از بین می­رود.

در طب سنتی آذربایجان ترکه داوا از دمکرده­ گل­های این گیاه برای درمان سرفه­ های شدید و ناراحتی­های تنفسی استفاده می­شود. همچنین در بخش­های شرقی آذربایجان از جوشانده­ گیاه برای درمان بواسیر به صورت شستشو استفاده می­ کنند.