گیاهان متنوعی وجود دارند که ریشه و یا ساقه‌ی زیرزمینی آنها را چوب چینی یا عشبه می‌گویند که در طب سنتی کاربرد دارند. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه از گیاهان ذکر شده که ریشه‌ی آن را چوب چینی می‌نامند و نسبت به دیگر گونه‌ها مرغوب و معروفتر می‌باشد اشاره شده است. چوب چینی گیاهی است چند ساله، دو پایه، بالارونده، پرشاخه و خاردار به ارتفاع حدود سه متر، برگ‌های آن سبز، متناوب، برگ‌های پایینیِ ساقه، قلبی شکل و برگ‌های بالایِ ساقه، بیضی شکلِ مایل به دایره‌ای می‌باشند.

نام علمی

Smilax china L.، نام فرانسه Squine و نام انگلیسی آن Sarsaparilla می‌باشد. نام انگلیسی ساقه یا ریشه گیاه که معمولا در طب سنتی مصرف دارد نیز China root است. نام‌های دیگر آن در کتب طب سنتی، چوب چینی، ریشه‌ی چینی و ریشه‌ی سالسپاری نامیده شده است. 

تیره گیاه

لاله Liliaceae 

نوع گیاه

بوته 

مشخصات ظاهری

گیاهی است چند ساله، دو پایه، بالارونده، پرشاخه و خاردار به ارتفاع حدود سه متر، برگ‌های آن سبز، متناوب، برگ‌های پایینیِ ساقه، قلبی شکل و برگ‌های بالایِ

ساقه، بیضی شکلِ مایل به دایره‌ای می‌باشند.

گل‌های گیاه قرمز گاهی موارد سفید یا زردرنگ، میوه‌اش به ابعاد آلبالو، قرمز رنگ و محتوی حدود یک الی سه دانه می‌باشد.

به ساقه‌ی زیرزمینی گیاه (چوب چینی) ریشک‌هایی متصل است.

چوب چینی، گلابی شکل، سنگین، سرخ رنگ و طعم آن کمی شیرین می‌باشد. چوب چینی در بازار در ابعاد حدود 20 سانتی‌متر عرضه می‌شود.

طبیعت چوب چینی

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و تر تا کمی خشک است. 

رویش جغرافیایی

اغلب در کشورهای چین و ژاپن انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در چوب چینی

تانن و غیره در آن تشخیص داده شده است. 

بخش مورد استفاده

ریشه یا ساقه‌ی زیرزمینی 

نحوه مصرف

معمولا چوب چینی را پودر کرده و به روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند. 

خواص درمانی

بازکننده انسداد عروق و ضد اسپاسم

خارج کننده سموم از بدن و صفرابر

مسکن و مفید برای ترک اعتیاد

تقویت کننده قوای جنسی و کاهنده اوره خون

مقوی معده

تصفیه کننده خون

معرق و خارج کننده بلغم

تسکین دهنده دردهای عمومی بدن (سیاتیک، روماتیسم، درد کمر، درد مفاصل و نقرس)

خواب‌آور

مسکن سردردهای مزمن و درد شقیقه

آرام کننده و مفید برای بیماری‌های روانی

مقوی حافظه و ضد حواس پرتی

قاعده‌آور

شفاف کننده رنگ رخسار

رعشه، جنون

بیماری‌های رکتوم

عفونت خون

آب آوردن بدن

ریزش مو

غرور و جوش جوانی

بیماری‌های پوستی (پسوریازیس، اگزما و خارش‌های جلدی)

و برای  فراموشی نیز مفید است.

چوب چینی و خواصش را بشناسیم

به فارسی و در کتب طب سنتی انواع آن را با نام های چوب چینی و عشبه و عشبه مغربیه و عشبه النار و عشبه چینی نام می برند. در بازار دارویی با نام های چوب چینی و ریشه چینی و ریشه سال سپاری معروف می باشد. ریشه عشبه ریشه ای است دراز، ناهموار، گره دار رنگ آن خاکستری تا قهوه ای و یا سیاه است. به شکل استوانه در ابعاد مداد و قابل انعطاف که در سطح و در پوست آن شیارها و چروکهایی دیده می شود. مغز آن سفید می باشد. گیاه آن را در کتب طب سنتی با نام طیان ذکر می کنند معمولا با تمشک می روید و اغلب به تمشک می پیچد.

چوب چینی یا ریشه چینی

ساقه زیرزمینی است که ریشک ها به آن متصل است. رنگ آن سرخ و شکل آن کمی متورم شبیه گلابی به حجم یک مشت، سنگین و گره دار و طعم آن کمی شیرین است. طول قطعاتی از آن که در بازار عرضه می شود در حدود 15-20 سانتیمتر است. گیاه آن تا ارتفاع 2-3 متر می رسد و اگر قیم نگذارند روی زمین گسترده می شود. شاخه های آن پر و سخت و شبیه شاخه های یاس است.

ترکیبات شیمیایی چوب چینی

از نظر ترکیبات شیمیایی در ریشه و ساقه این گیاه وجود هتروزید پاریلین و مقدار زیادی نشاسته و کمی رزین و اسانس گزارش شده است. در گزارش دیگری آمده است که در واریته ای از گونه فوق مقدار قابل ملاحظه ای انواع استروئید وجود دارد، به علاوه در گیاه مواد سارساپوژنین و تیوژنین مشخص شده است.

در گزارش بررسی های دیگری آمده است که در ساقه زیرزمینی عشبه سه گلوکوساپونین به نام های پاریلین و اسمیلاساپونین و سارساپونین وجود دارد. معمولا در ساقه زیرزمینی انواع چوب چینی و عشبه تانن وجود دارد ولی استثنا هم وجود دارد مخصوصا در گونه ای که در ایران می روید.

خواص و کاربرد چوب چینی

از نظر نوع و نام گیاه یا گیاهانی که ریشه معروف چینی یا چوب چینی یا عشبه را تولید می کنند مدت ها ابهام وجود داشت. مطالعات فردی به نام دکتر هو نشان داد که ساقه زیرزمینی این گیاه به شکل غده های متورم نامنظمی است که از طریق دسته های الیاف گیاهی به هم متصل می باشند و داروسازان چینی معتقد بودند که خیلی شبیه سیب زمینی شیرین است. از طرف دیگر ساقه زیرزمینی گونه اس چاینا چوبی است که ریشک های زیادی به آن متصل می باشد. در چین چوب چینی ساقه زیرزمینی اس چاینا به عنوان تریاق و ضد سم در موارد مسمومیت های ترکیبات جیوه کاربرد دارد و به علاوه برای معالجه نقرس، خنازیر و بیماری یاز که آن را فرامبزیا و زیادی ترشح خون در عادت ماهیانه نافع است. ساقه های زیرزمینی متورم آن به شبه جزیره مالایا وارد می شود و برای معالجه بیماری های آمیزشی کاربرد دارد. در چین از قسمت زیرزمینی گیاه برای معالجه درد پشت و درد مفاصل تجویز می شود و معمولا جانشینی برای گیاه پای گرگ می باشد. در فیلیپین از ساقه زیرزمینی گیاه به عنوان داروی تصفیه خون و ضد سیفیلیس و برای معالجه رماتیسم تجویز می شود. به علاوه داروی مفیدی برای معالجه بی نظمی در عادت ماهیانه است. مطالعات و آزمایش هایی که انجام شده نشان داده است که چوب چینی به طور کلی مربوط به هر نوعی از گونه های یاد شده باشد برای کاهش مقدار اوره خون اثر مفید دارد ولی البته ریشه بعضی از گونه ها دارای اثر بیشتری از گونه های دیگر می باشد.

طبیعت عشبه از نظر حکمای طب سنتی

از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی ایران ساقه زیرزمینی و یا ریشه انواع عشبه خیلی گرم و خیلی خشک است ولی ریشه چوب چینی یا ریشه چینی اگر تازه باشد کمی گرم و تر و اگر کهنه باشد گرم و تر تا کمی خشک است و به هر حال گرمی و خشکی آن کمتر از ساقه زیرزمینی عشبه ها می باشد و طبق تجربه، نیروی دارویی چوب چینی تا 20 سال کهنه شدن نیز باقی می ماند. از نظر خواص معتقدند که گیاه عشبه رقیق کننده و تصفیه کننده خون و معرق و مدر و برای اکثر بیماری های سرد نافع است.