آشنایی با گیاه تاجریزی

تاجریزی (Black nightshade) جزو گیاهان دارویی است و از آن در ساخت داروهای ضد تومور، ضد تورم و داروهای ضد بارداری استفاده می‌شود. از خواص تاجریزی می‌توان به درمان بیماری‌های مربوط به قلب، گردش خون و بیماری‌هایی مربوط به سیستم عصبی اشاره کرد. گیاه تاجریزی یکی از گیاهان دارویی بسیار مهم است که از برگ، میوه و سرشاخه‌های گل‌دار این گیاه در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود. همچنین اندام رویشی گیاه تاجریزی دارویی، به واسطه داشتن ترکیبات استروئیدی، گلیکوآلکالوییدها، سولاسونین و سولامارگین در صنایع داروسازی اهمیت فراوانی دارد. با نام علمی:( Solanum nigrum L)، نام فرانسه( Amourette) و نام انگلیسی آن Morel شناخته می شود. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، تاجریزی سیاه، انگور روباه، عنب الثعلب، عنب الثعلب مُجَنِن، ربرق، روباه تورک و روباه تربک نامیده شده است. طبع تاجریزی براساس طب سنتی خیلی سرد و خشک (سوداوی) است.

خواص تاجریزی

کاهش تب، قطع خونریزی، تسکین درد، ملین، مدر، معرق، مخدر، ضد روماتیسم، ضد سرفه و ضد آسم از ویژگی‌های این گیاه است. برخی از مهمترین خواص درمانی گیاه تاجریزی در طب سنتی عبارتند از:

• مصرف میوه تاجریزی برای درمان خانگی یبوست مفید است.
• استفاده از میوه گیاه تاجریزی همراه با برخی گیاهان دارویی دیگر مانند پرسياوش، گل زوفا، گل بنفشه، ختمی خبازی، عناب و سپستان برای کاهش تب و تسکین درد موثر است.
• جوشانده برگ و سرشاخه‌های گلدار تاجریزی برای رفع خارش اندام تناسلی زنان، التیام و تسکین درد محل کوفتگی و دچار ضرب‌دیدگی مفید است.
• در طب سنتی از كمپرس تاجریزی برای التیام سوختگی استفاده می‌شود.
• برای درمان دل درد و سوزش معده بعد از غذا، مصرف یك فنجان دمكرده تاج ریزی مفید است.
• استفاده از ضماد برگ این گیاه برای درمان ترك نوك پستان و بیماری بواسیر موثر است.
• از خواص این گیاه کاهش فشار خون بالا است. به این منظور می‌توانید مقداری از برگ تازه گیاه را مصرف نموده و یا از جوشانده آن استفاده کنید.
• در طب سنتی از تاجریزی برای درمان اسهال استفاده می‌شود.
• استفاده از خاکستر تاجریزی برای تسکین دندان درد ناشی از گرمی و حرارت مفید است.
• در طب سنتی از خواص تاجیزی برای درمان بیماری دیفتری استفاده می‌شود.

طریقه مصرف گیاه تاجریزی

میوه خشک شده تاج ریزی را می توان به صورت یک جوشانده مصرف مصرف کرد که معمولا همراه با پرسیاوش، گل زوفا، گل بنفشه، ختمی، عناب و سپستان مورد استفاده قرار می گیرد.

جوشانده تاجریزی: برای تهیه جوشانده گیاه، 50 گرم از برگ و سرشاخه‌های گلدار گیاه که خشک شده است را در یک لیتر آب بجوشانید. کمپرس کردن این جوشانده بر روی محل ضربدیدگی و کوفتگی، باعث تسکین درد می‌شود و همچنین برای رفع خارش واژن مفید است.

از تنتور گیاه تاجریزی برای تسکین دردهای عصبی استفاده می‌شود. تنتور هرگیاه با خیساندن گیاه خشك شده و یا تازه در محلول حاوی ۲۵ درصد الکل سفید و آب تهیه می‌شود؛ از تمامی بخش‌های گیاه می‌توان برای تهیه تنتور منظور استفاده کرد.

خواص درمانی برگ

جوشانده برگ‌ها به صورت تنقیه آرام کننده ناراحتی‌های اعضای واقع در لگن خاصره و ورم رحم و مجاری تناسلی و برگ‌های له شده به صورت ضماد برای دردهای روماتیسم مفصلی حاد، التهاب‌های شدید پوستی و ورم و تاول‌های پوست مفید است. 

موارد احتیاطی و منع مصرف

برگ‌ها و سرشاخه‌های گلدار گیاه حاوی ماده سمی سولانین هستند، علائم مسمومیت با تاج ریزی شامل خارش گردن، احساس خستگی زیاد همراه با سردرد، درد معده، اسهال و استفراغ است و در صورت زیاده‌روی برای مدت طولانی در مصرف گیاه، احتمال فلج دستگاه عصب مركزی وجود دارد. لذا به منظور استفاده دارویی از آن بایستی حتما زیر نظر پرشک متخصص، مقدار کم و برای دوره درمانی کوتاهی مصرف شود.

تاجریزی گیاهی پرکاربرد در طب سنتی

برگ و سرشاخه‏ هاى گلدار گیاه و تخم تاجریزی به عنوان دارو در طب سنتى استفاده می شود.

تاج‏ریزى سیاه، گیاهى است علفى، یکساله، کوتاه، بلندى آن کمتر از نیم متر است.
برگهاى تاجریزی سبز تیره، بیضى‏ شکل، کامل، نوک‏ تیز، کناره‏هاى برگ داراى دندانه‏ هاى درشت با دمبرگ بلند به ساقه متصل است. گلهاى تاجریزی سفید است و در طول تابستان ظاهر مى‏شود. میوه تاجریزی کروى و در ابعاد و شبیه آلوبالوى کوچک ابتدا سبز است ولى پس از رسیدن سیاه‏رنگ میشود. تاجریزی داراى دم کوتاه که در بن میوه به شکل پنج‏ گوشه سبزى شبیه بن بادنجان دیده می شود.
تاجریزی در اروپا و آسیا در هندوستان و بعضى نقاط آمریکاى شمالى به‏ طور خودرو مى‏ روید. در ایران در گرگان، بندر گز، در مازندران در بابل، تمیشان، دره هراز، بین على‏ آباد و زردبن در ارتفاعات ۷۰۰ مترى، در آمل بین ایستگاه زیراب و شیرگاه، درّه چالوس در گیلان، لاهیجان، جنوب هشت پر در آذربایجان در فارس در حسن‏ آباد در ۴۰ کیلومترى شیراز و سیستان دیده مى‏ شود.
در مناطق خاور دور براى تخم تاج‏ریزى سیاه و سرشاخه‏ هاى گلدار تاجریزی یک نوع خواص قایل هستند. تاجریزی براى اسهال خونى نافع است و هجوم خون در یک عضو را از بین مى‏برد و پراکنده مى‏ کند.

تاجریزی براى التیام زخم گلو و عفونت چرکى نرمه ‏بند دور انگشتها که به نام بیمارى ویتلا شناخته مى‏ شود، مفید است.

در هند از ریشه گیاه تاجریزی براى نرم کردن سینه و از برگهاى خشک تاجریزی براى تسهیل در تخلیه مزاج و از میوه تاجریزی به عنوان مسهل و ملیّن استفاده مى‏ شود.

در اندونزى از عصاره میوه رسیده تاجریزی براى معالجه زخم چشم مرغان استفاده مى ‏شود

در فیلیپین برگهاى له‏ شده گیاه تاجریزی را روى ورم و تاول هاى پوست مى‏ گذارند و از تنطور برگها تاجریزی براى تسکین دردهاى عصبى استفاده مى‏ شود

تاج‏ریزى سیاه از نظر طبیعت طبق رأى حکماى طب سنتى خیلى سرد و خشک است. در موارد مختلف اغلب از استعمال خارجى تاجریزی استفاده مى‏ شود.

ضماد ساییده برگ تاجریزی براى سردرد، ورم پرده دماغ و کمپرس دم‏کرده تاجریزی و بخور تاجریزی براى زکام، نزله و سردرد مفید است.

ضماد برگ و سرشاخه‏ هاى گلدار تاجریزی براى تحلیل ورمهاى‏ ظاهرى و تسکین دردهاى روماتیسمى و دردهاى مفصلى حادّ نافع است و همچنین براى سوختگى آتش، زخم آبله، ورمها و دردهاى سرطانى مفید است.

تهیه دم‏کرده براى کمپرس: ۱۵ گرم برگ خشک تاج‏ریزى سیاه را با ۱۵ گرم پوست کوکنار مخلوط کرده در ۱۰۰۰ گرم آب جوش به مدت یک ساعت دم مى‏کنند و سپس صاف مى‏کنند و روى عضو می گذارند.

۵۰ گرم برگ و سرشاخه گلدار خشک تاجریزی را در ۱۰۰۰ گرم آب مى‏جوشانند.
این جوشانده براى ضرب‏دیدگى و کوبیدگى اعضا مفید است و همچنین براى تسکین خارش عضو تناسلى زنان آن را بر روى عضو مى‏ مالند.

میوه تاجریزی را به مقدار محدود مى‏ خورند، ولى برگهاى تاجریزی سمّى است و قابل خوردن نیست. به‏ هرحال چه میوه و چه برگ و سایر قسمتهاى گیاه باید در حد مجاز و با احتیاط و با نظر کارشناس گیاه‏درمانى و پزشک مصرف شود.