بررسی کپسول خالی 

کپسول ها اشکال دارویی جامدی هستند که در آن ها یک یا چند ماده دارویی را قرار می دهند. در طب سنتی از کپسول خالی جهت پرکردن پودر انواع گیاهان دارویی به ویژه گیاهان تلخ مزه مانند صبر زرد، زردچوبه، هلیله و … استفاده می شود. اغلب ایجاد شکل کپسول خالی برای یک داروی خوراکی دو دلیل می تواند داشته باشد یا ممکن است ماده موثره دارو برای بخش های ابتدایی دستگاه گوارش (به خصوص معده) مضر باشد یا برعکس آنزیم های معده موجب کاهش تاثیر دارو می شود. لذا برای سالم رسیدن ماده موثره دارو به قسمت های پایین تر دستگاه گوارش می توان از کپسول خالی استفاده کرد. کپسول ها می توانند رطوبت محیط را به خود بگیرند. لذا باید از قرار دادن کپسول ها در محیط مرطوب خودداری کرد، زیرا علاوه بر تغییر شکل کپسول امکان ناپایدار شدن فراورده داخل کپسول نیز می باشد. همچنین در محیط خشک کپسول می تواند بسیار شکننده شود. کپسول ها چنانچه در کنار هم قرار گیرند به یکدیگر می چسبند. حس نشدن بو و طعم دارو از مزایای استفاده از کپسول خالی است.

تاریخچه کپسول خالی

اولین بار کپسول ژلاتین توسط FAB ثبت شد. آقای moths و آقای dublance دانشجو های داروسازی، اختراع کپسول خالی را در سال 1834 به دست آوردند. روش تولید کپسول های ژلاتین که اولین بار همان کپسول نرم ژلاتینی بوده متشکل از یک بخش، شکل بیضی شکل، با یک قطره محلول داغ متمرکز ژلاتین که دارو را به صورت ژله ای در بر می گفت. استفاده از کپسول های ژلاتین حتی در بسیاری از کشورهای اروپا و امریکا گسترش یافته است. محدود کردن استفاده از کپسول ژلاتین در یک شرکت خاص، موجب ایجاد دو فرم جدید کپسول شد. در سال 1839 در پاریس، Garot یک محصول لاک الکل پوشش داده شده، قرص های پوشش داده شده ژلاتین را تولید کرد. در سال 1846 یکی دیگر از داروسازان، J. C. Lebhubby ثبت اختراع کپسول 2 قسمتی که همان کپسول 2 کپه ای یا کپسول سخت است را انجام داد. کپسول سخت اولین بار بود که در قرن نوزدهم در ایالات متحده تولید شد. به دلیل ظاهر جذاب، مصرف کپسول خالی به آسانی توسط مصرف کنندگان پذیرفته می شود و ساختار آن به طریقی طراحی شده است که به راحتی قابل فرو ریختن است. 

ساختار کپسول خالی

پوکه کپسول خالی از ژلاتین گاو که همان مغز استخوان گاو می باشد تهیه می شود که پس از پودر شدن و انجام یک سری فرایند ها با دستگاه های پیچیده به شکل کپسول در می آید. کپسول های خالی ژلاتینی به دو دسته کپسول نرم (hard gelatin) و کپسول سخت (soft gel) تقسیم می شوند که در کپسول نرم ژلاتین به صورت تزریقی از دستگاه وارد می شود و داروی محتوی را در برمی گیرد. در اینجا کپسول خالی دو کپه ای یا همان کپسول سخت عرضه می گردد. نوعی دیگری از کپسول وجود دارد به اسم کپسول گیاهی (vegeterian capsule). یک محصول طبیعی هیدروکسی پروپیل متیل ساخته شده از سلولوز گیاهان که کاملا طبیعی می باشد.

معنی لغت پوکه کپسول (کپسول خالی)

پوکه کپسول (به انگلیسی: capsule) یا همان کپسول خالی در داروشناسی در دو مورد به کار می‌رود:

۱. غلافی حل‌شدنی معمولا از ژلاتین، برای در برگرفتن مقدار معینی از دارو

۲. یکی از اشکال دارویی به صورت غلاف یا پوششی حل‌شدنی حاوی ماده دارویی

اغلب ایجاد شکل کپسول خالی برای یک داروی خوراکی دو دلیل می‌تواند داشته باشد یا ممکن است ماده موثره دارو برای بخش های ابتدایی دستگاه گوارش به خصوص معده، مضر باشد مانند داروی پیروکسیکام، یا برعکس آنزیم های معده موجب کاهش تاثیر دارو می‌شود. لذا برای سالم رسیدن ماده موثره دارو به قسمت های پایین تر دستگاه گوارش از کپسول خالی استفاده می کنند. عموما در مقایسه با قرص ها ماده موثره بیشتری را می‌توان در کپسول ها جای داد. بر حسب نوع ساخت، کپسول ها به دو نوع سخت و نرم تقسیم می‌شوند. ژلاتین پوسته کپسول در آب سرد نامحلول است اما می‌تواند تا ده برابر وزن خود آب جذب کند. از این‌ رو در مجاورت با مایعات دهان خیلی سریع نرم می‌شود و به همین دلیل بلع آن ها آسان تر از قرص ها می‌باشد. ژلاتین در دمای ۳۷۷ درجه سانتیگراد ذوب می‌شود از این رو پس از بلعیده شدن در معده ژلاتین ذوب شده و ماده دارویی آن آزاد می‌شود. ژلاتین ذوب شده نیز هضم می‌شود. کپسول خالی می‌تواند رطوبت محیط را به خود بگیرد. لذا باید از قراردادن کپسول ها در محیط مرطوب خودداری کرد. زیرا علاوه بر تغییر شکل کپسول امکان ناپایدار شدن فراورده داخل کپسول خالی نیز می‌باشد. همچنین در محیط خشک کپسول خالی می‌تواند بسیار شکننده شود. کپسول ها چنانچه در کنار هم قرار گیرند به یکدیگر می‌چسبند. از کپسول های سخت می‌توان به کپسول آموکسی‌سیلین و از کپسول های نرم می‌توان به نیتروگلیسیرین و ویتامین A اشاره کرد.

روش های پرکردن پوکه کپسول خالی 

• پرکردن دستی کپسول خالی: با جدا کردن دو بخش پوکه (بدنه و کلاهک)، می توان ماده مورد نظر (مثلا پودر) را درون بدنه کپسول خالی قرار داده و سپس کلاهک را به آن وصل کرد.
• دستگاه های پرکننده کپسول خالی: برای تولید انبوه از دستگاه های نیمه اتوماتیک یا اتوماتیک استفاده می شود که کارایی و دقت بیشتری دارند.

استفاده از کپسول خالی برای مایعات

پوکه های کپسول استاندارد عمدتا برای پر کردن پودر طراحی شده اند و پر کردن آن ها با مایعات (به ویژه مایعات با ریسک نشت) معمولا توصیه نمی شود. اگر قصد دارید مایعات را داخل کپسول خالی قرار دهید، معمولا از کپسول های نرم (Softgels) استفاده می شود که ساختار و طراحی خاصی برای نگهداری مایعات دارند.

ویژگی های کپسول خالی 

پوکه ژلاتینی هیچ اثر سویی بر بدن ندارد. به راحتی در شیره معده حل شده و محتوای خود را آزاد می سازد. خود یک پروتئین است. در معده هضم و به عنوان ماده غذایی جذب می شود. کپسول خالی باید در ظرف سر بسته نگهداری شود. در ادامه تعدادی از ویژگی های کپسول خالی را شرح می دهیم.

ویژگی های کپسول خالی دارویی 

طراحی کپسول خالی جهت نگهداری دارو یا مکمل ها
ساخته شده از ژلاتین استخوان گاو با جذب به عنوان ماده غذایی
تولید شده تحت استانداردهای کنترل کیفیت دقیق
مطابقت کپسول خالی با استانداردهای دارویی
بلع آسان و بدون طعم
ایده آل برای ایجاد دوز دقیق مکمل‌ یا دارو برای نتایج موثر درمان
مناسب برای داروهای گیاهی
بدون اثر سویی بر بدن