تاجریزی (میوه)

گیاه تاجریزی یکی از انواع گیاهان دارویی با خواص بی‌نظیری است که در طب سنتی و مدرن کاربرد دارد. این گیاه حاوی ترکیبات آلکالوئید سولانین‏ و ساپونین‏ که برای ساخت داروهای شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این محصول خواص فراوانی از جمله تصفیه کنندگی خون، نرم کننده پوست و… دارد که در ادامه با فواید آن بیشتر آشنا می شویم. با ما در عطاری پخش همراه باشید.

میوه این گیاه

نام دیگر گیاه تاجریزی چیست

از دیرباز تا کنون این گیاه به‌ویژه در شرق آسیا برای مصارف دارویی و حتی خوراکی استفاده شده است. تاجریزی با نام‌های گوناگونی از قبیل سگ انگور، انگور توره، انگور روباه، روباه تربک، روباه ترک، خرس انگور، انگیرک، انکورک، شکر انگور و قوش ازومی (ترکی) شناخته می‌شود. در ایران باستان به نام عنب الثعلب یا انگور روباه و در اصفهان با نام تاجریزی مشهور است. همچنین نام علمی این گیاه نیز Solanum nigrum می باشد.

مشخصات گیاه تاجریزی

تاجریزی طبیعتی سرد و خشک دارد. گیاهی است از تیره بادنجان، که ارتفاع آن بین ۳۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر است. برگ‌های آن تیره و نوک‌تیز است و گل‌های سفید رنگ آن در فصول گرم نمایان می‌شود. میوه آن گرد، سبز رنگ و کوچک است که پس از رسیدن تیره‌رنگ می‌شود. قطر میوه آن ۶ تا ۸ میلی‌متر است که به رنگ سیاه یا بنفش دیده می‌شود.

گونه دیگری از این گیاه با میوه‌های قرمزرنگ وجود دارد که در هند کشت می‌شود.

شرایط مناسب برای رشد گیاه

تاجریزی گیاهی حساس و آسیب‌پذیر است که توان گرما و رطوبت زیاد را ندارد. در این شرایط شاخه‌های نرم آن به سرعت پیر شده و از بین می‌رود. همچنین PH مناسب خاک برای رشد آن بین ۵.۵ تا ۶.۵ است و خاک آن باید غنی از مواد آلی باشد. فقدان مواد آلی و آب کافی باعث توقف رشد ریشه گیاه می‌شود.

اندام دارویی گیاه تاجریزی

پوست، ریشه، شاخه‌های کوچک، برگ و سرشاخه‌های گل‌دار آن مصرف دارویی دارد. این گیاه به سه طریق جوشانده، دم‌کرده و تنتور مصرف می‌شود. اندام مورداستفاده این گیاه در اواخر پاییز یا در بهار جدا شده و برای مصارف دارویی استفاده می‌شود.

میوه گیاه

ترکیبات این محصول

از ترکیبات مهم این گیاه می‌توان به آلکالوئید سولانین، ساپونین و مواد تلخ آن اشاره کرد. این گیاه به علت وجود سولانین دارای خاصیت مخدر است.

محل رویش گیاه تاجریزی

این گیاه در مناطق جنگلی، زیستگاه‌های متروکه و حاشیه جاده‌ها رشد می‌کند. در کشور هند و برخی نقاط آمریکای شمالی به‌صورت خودرو وجود دارد. همچنین در ایران در گرگان، خراسان جنوبی، مازندران، بندر گز، دره هراز، تمیشان، بابل، آمل، لاهیجان، هشتپر آذربایجان، حسن‌آباد فارس و در اطراف شیراز و سیستان و بلوچستان دیده می‌شود.

فواید گیاه تاجریزی

این گیاه به‌صورت تازه بوی ناخوشایندی دارد که پس از خشک‌کردن گیاه از بین می‌رود. فواید آن به شرح زیر است:

1. ملین و مدر است و به بدن قوت می‌دهد.
2. معرق و تصفیه‌کننده خون است.
3. برای درمان بیماری‌های پوستی مانند اگزما، خارش، تب‌خال، داءالصدف، پسوریازیس و سودا مفید است.
4. باعث کاهش درد استخوان می‌شود.
5. برای رفع ترشحات زنانگی مفید است.
6. در درمان برونشیت مزمن نافع است.
7. برای درمان استسقا، نزله مزمن، آسم، سیاه‌سرفه، نقرس، زردی، رماتیسم و آلبومینوری درگذشته به کار می‌رفته است.
8. میوه این گیاه مانع از لختگی خون می‌شود.
9. مصرف میوه این گیاه در درمان جوش‌های دوران بلوغ بسیار مؤثر است.
10. مفید در برطرف‌کردن عوارض سفلیس.
11. نرم‌کننده پوست است.
12. مسکن دردهای عصبی، دل‌درد، سوزش معده، پارکینسون و دردهای ناشی از اسپاسم به علت وجود سولانین موجود در آن است.
13. در طب سنتی از آن برای درمان دیفتری استفاده می‌شود.
14. خاکستر تاجریزی برای تسکین دندان‌درد مفید است.
15. برای درمان اسهال و استفراغ در طب سنتی به کار می‌رود.
16. باعث کاهش فشارخون می‌شود.
17. ضماد برگ تاجریزی برای درمان ترک نوک پستان کاربرد دارد.
18. کمپرس تاجریزی سوختگی را التیام می‌بخشد.
19. برای کاهش التهاب محل ضرب‌دیدگی و کوفتگی مفید است.
20. مصرف میوه این گیاه به همراه گیاهانی مانند گل زوفا، گل بنفشه، پرسیاوش، ختمی خبازی، سپستان و عناب تب‌بر است.
21. به‌عنوان درمان خانگی برای یبوست از میوه این گیاه استفاده می‌شود.
22. برای درمان سرفه نیز نافع است.

برگ و گل این گیاه

مضرات گیاه تاجریزی

مصرف بیش از حد این گیاه به علت سولانین موجود در آن باعث ایجاد مسمومیت می‌شود. علائم مسمومیت با این گیاه شامل احساس خستگی بیش از حد، تب، تعریق، سردرد، اسهال، استفراغ، گیجی، خواب‌آلودگی، خارش و درد معده می‌شود. علائم مسمومیت می‌تواند ۶ تا ۱۲ ساعت پس از مصرف مشاهده شود.

بلعیدن مقدار زیادی از این گیاه باعث آریتمی قلبی، نارسایی تنفسی و در نهایت مرگ می‌شود. حتی انواع حیوانات مانند گاو، گوسفند، مرغ و خوک بر اثر چرای برگ‌های آن مسموم شده‌اند. نیترات موجود در این گیاه باعث مسمومیت دام می‌شود.

همچنین سطح اولانین موجود در میوه آن می‌تواند مسمومیت ایجاد کند و خطر مرگ کودکان بر اثر مصرف میوه نارس آن وجود دارد. میوه‌های رسیده این گیاه باعث درد شکمی و اسهال و استفراغ می‌شود و به‌ندرت کشنده است.

در مسمومیت با این گیاه خطر فلج شدن دستگاه عصبی مرکزی وجود دارد. حتماً قبل از مصرف آن با پزشک مشورت کنید.

در واقع این گیاه به‌صورت نارس سمی است و تمام موارد مسمومیت به علت مصرف برگ یا میوه نارس آن بوده است.

استفاده از این محصول در آشپزی

میوه‌های این گیاه از نوع قرمز ماکوئی مصرف خوراکی دارند. تاجریزی از زمان‌های دور به طور گسترده‌ای در آشپزی کاربرد داشته و در قرن پانزدهم میلادی به‌عنوان غذای قحطی در چین به مصرف رسید. برگ‌های این گیاه در پخت پای و کیک فتای کاربرد دارد هرچند کمی تلخ مزه است.

میوه‌های سیاه آن طعمی از شیرین‌بیان و خربزه دارد و به شیرین و شور معروف است. در هند میوه‌های آن مصرف خوراکی دارد اما به‌صورت گسترده و برای اهداف تجاری کشت نمی‌شود. در جنوب هند به همراه تمر هندی، پیاز و زیره به‌عنوان خوراکی مصرف می‌شود.

اگرچه این گیاه در بسیاری از مناطق محبوب نیست اما به میوه‌های آن «گوجه‌فرنگی معطر» می‌گویند و در کرالا، تامیل نادو، جنوب کارناتاکا و جنوب آندرا پرادش مصرف آن رواج دارد.

استفاده دارویی گیاه تاجریزی

سابقه مصرف این گیاه به‌عنوان دارو به یونان باستان می‌رسد. در قرن چهاردهم با نام پتی مورل برای درمان سرطان استفاده می‌شد. مصرف آن به‌صورت قطره‌ای بوده و به‌عنوان آرام‌بخش یاد می‌شود. این گیاه به‌عنوان داروی خطرناک و با خواص مخدر شناخته می‌شود.

به‌صورت موضعی برای درمان تب‌خال زوستر کاربرد داشته است. بر اساس مناطق و انواع آن میزان سمی بودن این گیاه متفاوت است. در بسیاری از کشورها به‌عنوان محصولات غذایی کشت می‌شود.

میوه تازه گیاه

استفاده دارویی تاجریزی در هند

تاجریزی از داروهای سنتی هندی است که برای درمان اسهال خونی، معده درد و تب استفاده می‌شود. میوه این گیاه به‌عنوان ملین، مقوی اشتها آور شناخته می‌شود. همچنین در درمان آسم و رفع عطش کاربرد دارد.

در شمال هند از آن برای درمان بیماری‌های کبدی و زردی استفاده می‌شود.

گیاه تاجریزی و درمان سرطان

آزمایش‌ها نشان می‌دهد این گیاه از تکثیر سلول‌های سرطانی به‌ویژه در سرطان رحم، سینه و پانکراس جلوگیری می‌کند. این گیاه در طب شرقی به‌عنوان داروی آنتی‌اکسیدان، ضد تومور، ضدالتهاب، محافظ کبد، ضد تب و مدر شناخته می‌شود.

سولانین موجود در این گیاه منجر به آپوپتوز و اتوفاژی سلول‌ها و درنهایت مهار متاستاز می‌شود. همچنین تاجریزی دارای مقادیر زیادی از پلی فنول‌ و پلی‌ساکارید است که در مهار فعالیت‌های iNOS و COX-2 نقش بسزایی ایفا می‌کند. در نتیجه روشی برای مهار سرطان است و از التهاب و سرطان نیز جلوگیری می‌کند.

خواص گیاه تاجریزی سیاه

• این گیاه در درمان التهاب معده، اسپاسم، کرامپ و موارد عصبی استفاده می‌شود. همچنین برای بهبود عفونت‌های پوستی، سوختگی و درمان زخم مؤثر است.
• مصرف گیاه تاجریزی سیاه به‌صورت خوراکی خطرناک است. ترکیبات سمی و شیمیایی این گیاه در دوز پایین منجر به ایجاد تهوع، استفراغ و سردرد می‌شود.
• علائم مسمومیت شدید با این گیاه شامل گیجی، خواب‌آلودگی، ضربان قلب نامنظم، سختی در نفس کشیدن، گرفتگی عضلانی، فلج، کما و مرگ است.

خواص گیاه تاجریزی قرمز

تاجریزی قرمز برای درمان اسهال، دل‌درد، سوزش معده، یبوست و درد دندان مؤثر است. همچنین به‌عنوان تب‌بر، مسکن و ملین در طب سنتی به کار می‌رود. از ترکیبات این گیاه برای ساخت داروهای شیمیایی برای درمان بیماری‌های مرتبط با قلب، سیستم عصبی و گردش خون استفاده می‌شود.

میوه خشک گیاه

مصرف دارویی این گیاه برای کرم دندان

این گیاه درد دندان را تسکین می‌دهد. همچنین عفونت‌های دهان و دندان، کرم دندان و زخم گلو را از بین می‌برد.

تداخل دارویی گیاه تاجریزی

درباره تداخلات دارویی این گیاه اطلاعات کاملی در دسترس نیست اما مصرف این گیاه در دوران بارداری به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. تاجریزی ممکن است باعث نقص جنین شود.

خلاصه مطلب

در این مقاله با گیاه تاجریزی، خواص و مضرات آن به طور کامل آشنا شدیم. همان‌طور که بیان شد این گیاه سمی بوده و مصرف آن در دوز بالا ممکن است منجر به اختلالات شدید تنفسی، قلبی و حتی مرگ شود. به همین دلیل توصیه اکید ما این است که حتماً این دارو را با مشورت پزشک مصرف کنید. همچنین به علت وجود ترکیبات سمی در آن به‌صورت طولانی‌مدت از این گیاه استفاده نکنید. خواص فراوان این گیاه و سابقه درخشان و طولانی آن در درمان بسیاری از بیماری‌ها، باعث شد تا گیاه تاجریزی علاوه بر کاربرد سنتی در صنعت داروسازی نیز مورد استفاده قرار گیرد. با وجودی که این گیاه در طب سنتی برای درمان مواردی از قبیل سوزش معده، گرفتگی عضلات و هموروئید تجویز می‌شود اما اثربخشی این گیاه در این موارد نیاز به مطالعات بیشتری دارد.