آشنایی با خواص درمانی گیاه دارویی تربد

تربد چیست؟

تربد، گیاهی است چند ساله با ساقه‌ یپیچنده و بالارونده، برگ‌های آن قلبی شکل و پوشیده از کرک، در انتهای ساقه، گل‌دهنده و گل‌های آن به رنگ آبی کبود است. این گیاه در کتب طب سنتی به نام‌های تُربِد، تِربِد، تُربید و تُربُد نیز شناخته می‌شود. ساقه‌ی زیرزمینی گیاه که به سبب صمغ موجود در آن در طب سنتی مسعمل است به شکل قطعات استوانه‌ای شکل به قطر انگشت، ضخیم و به طول 10 الی 12 سانتی‌متر است. سطح آن ناصاف دارای پستی و بلندی و یا پیچیده و دارای شیارهای طولی نامنظم است. رنگ قسمت بیرونی ساقه‌ی زیرزمینی، تیره کمی مایل به قرمز و مغز آن پس از شکستن سفید و روشن است و سوراخ‌های متعدد کوچکی در مقطع آن دیده می‌شود که پر از ماده‌ی صمغی به شکل قطرات کوچک زرد رنگ است. این ماده صمغی همان ماده‌ مسهلی آن است. تربد، طبعی گرم و خشک دارد و از نظر طعم، ساقه‌ زیرزمینی گیاه بی‌بو و بی‌طعم است ولی پس از چندین لحظه طعم تهوع‌آوری پیدا می‌کند. نوع مرغوب تربد مجّوف، سبک و شکننده است. به سهولت سائیده و نرم می‌شود و رنگ داخل آن سفید است.

خواص گیاه دارویی تربد

1. تربد تب‌بر، مدّر و کمی ملیّن است.
2. از این گیاه به عنوان مسهل استفاده می‌کنند. به علاوه داروی خوبی برای تسکین دردهای مفاصل و نقرس و روماتیسم است.
3. ساقه و سرشاخه‌های له شده و گرم گیاه را پس از وضع حمل برای معالجۀ کولیک و همچنین برای بازسازی نسوج به پشت زنان می اندازند.
4. از ریشۀ گیاه به عنوان مسهل استفاده می‌شود. بعلاوه در موارد مارگزیدگی و عقرب‌زدگی نیز به کار می‌رود.
5.  مسهل بلغم و رطوبت‌های رقیق است. برای خارج کردن و کاهش صفرا و اخلاط سوخته نیز مفید است.
6. اگر با زنجبیل خورده شود، مسهل بلغم غلیظ است.
7. برای پاک کردن بلغم و رطوبت رحم و معده مفید است.
8. برای بیماری‌های فلج، ناراحتی‌های اعصاب، سرفه‌های ناشی از رطوبت معده و همچنین برای سیاتیک نافع است.
9. با روغن بادام و تخم کتان برای قطع سرفۀ مزمن و درد سینه و با پوست هلیله  کابلی برای مالیخولیا، جنون و صرع مفید است.
10. توصیه این است که در موقع تهیۀ ریشۀ گیاه به صورت دارو از زیاد کوبیدن و گرم کردن آن خودداری شود، زیرا گرد نرم آن به خُمُلهای روده می‌چسبد و گرد نیم کوب آن بهتر است با زنجبیل و شکر سرخ و با آب گرم خورده شود.
11. اگر با نمک می‌خورند باید با آب سرد خورده شود.
12. اگر کمی از آن را با زنجبیل و نبات ، پخته و گرم کنند و کم‌کم بخورند برای سرفه مرطوب و تنگی نفس سرد و تر بسیار مفید است.

موارد منع مصرف تربد

• تربد برای گرم‌مزاجان مضر است. اگر اشخاص گرم مزاج به دلیلی که ضروری تشخیص دهند تصمیم بگیرند تربد بخورند باید پوست سیاه آن را تراشیده با روغن بادام یا روغن پسته چرب نموده و با کتیرا بخورند.
• البته در چرب کردن آن نباید از حد اعتدال خارج شد زیرا در این صورت خاصیت مسهلی آن خیلی کاهش می‌یابد.

شیوه استفاده تربد

• مقدار خوراک یا دز مصرف آن از جرم ریشه تا 12 گرم و در دم‌کرده‌ها تا 20 گرم است.
• مقدار خوراک یا دز مصرف از صمغ رزینی آن 1-3/0 گرم است.
• اگر تربد را با روغن بادام چرب نمایند از آثار آن کاسته می‌شود. هر چه بیشتر چرب شود از حدت آثار آن بیشتر کاسته می‌شود. از این خاصیت در موارد لزوم برای کاهش حدت تاثیر تربد استفاده می‌شود. این نوع تربد را اصطلاحاً تربد تدبیر شده می‌نامند.

خواص دارویی و درمانی گیاه تربد جهت پاکسازی دستگاه گوارش

مردم از ریشه تربد برای تهیه دارو استفاده می کنند. علیرغم نگرانی‌های جدی، این دارو برای تخلیه و پاکسازی روده‌ها (به عنوان یک تصفیه‌کننده) و برای افزایش جریان ادرار برای تسکین احتباس آب (به عنوان یک ادرارآور) استفاده می‌شود. در این صفحه شما را با گیاه تربد آشنا می کنیم.

خصوصیات گیاه تربد

گیاهی چند ساله با ساقه های بالارونده است. برگ‌هایش قلبی، شبیه به برگ عشقه و پوشیده از کرک است. گل‌های آن آبی است صمغ ساقه زیرزمینی تربد در طب سنتی استفاده می شود.
طعم ساقه ی زیرزمینی گیاه بی‌بو و بی مزه و تهوع آور است. پوست ساقه ی زیرزمینی مصرف دارویی دارد. به راحتی ساییده می شود و رنگ داخل آن سفید است. از نظر وزن سنگین و غیرشکننده است.

نام فارسی: تربد
تیره: پامچال Primulaceae
نام علمی:  Convolvulus turpethum L

ترکیبات شیمیایی تربد

در ریشه گیاه گلوکوزید یافت می‌شود. در گزارش دیگری آمده است که در ریشه گیاه مواد تور پتین، جالاپین، تورپتن، جالاپیک اسید، ایپوئیک اسید، تامپی کولیک اسید و والریانیک اسید یافت میشود. تربد اصولا حاوی رزین گلیکوزیدی (۸ تا ۲۰ درصد) است. سایر ترکیبات شامل مانیتول، قندها، نشاسته، بتا متیل اسکولتین و اگزالات کلسیم است. قسمت های مورد استفاده اش ریشه گیاه است.

طرز استفاده و مقدار مصرف تربد

دوز مناسب اش به عوامل مختلفی مانند سن، سلامتی و چندین شرایط دیگر بستگی دارد. در حال حاضر اطلاعات علمی کافی برای تعیین محدوده مناسب دوز برای مصرف وجود ندارد. محصولات طبیعی همیشه بی خطر نیستند و دوز اش مهم است. نیم کوب آن با زنجبیل، شکر سرخ و آب گرم خورده شود. مقدار خوراکی آن از ریشه ۱۲ گرم و دم کرده آن ۲۰ گرم است و دوز مصرفی اش۰/۳ تا ۱ گرم است. ریشه گیاه مسهل قوی است و نباید روزانه بیش از نیم گرم مصرف شود.

خواص و اثربخشی تربد

به عنوان یک ملین استفاده می شود. در دوزهای کمتر به عنوان یک ملین عمل می کند و در دوزهای بزرگتر باعث پاکسازی فعال می شود.

یک گیاه ملین محرک است. این بدان معناست که حاوی موادی است که از دست دادن آب را افزایش می دهد و باعث انقباض عضلات روده برای بیرون راندن مدفوع می شود.

تخليه و پاك كردن روده ها (سكتري، تخليه كننده)، افزایش از دست دادن آب بدن با افزایش تولید ادرار (ادرارآور).

تب بر، مدر و کمی ملین است. برای تسکین دردهای مفاصل و نقرس و روماتیسم است.
در مارگزیدگی و عقرب زدگی نیز به کار می رود. برای خارج کردن و کاهش صفرا و اخلاط سوخته مفید است. مسهل بلغم غلیظ است.
برای پاک کردن بلغم و رطوبت رحم و معده است و برای بیماری های فلج، ناراحتی های اعصاب، سرفه های ناشی از رطوبت معده و همچنین برای سیاتیک نافع است. برای مالیخولیا، جنون و صرع مناسب است.

اثرات جانبی مصرف تربد

هنگام مصرف خوراکی اش ناامن است. اثرات قوی روی روده دارد که ممکن است باعث تحریک دستگاه گوارش شود، از جمله اسهال، استفراغ، و از دست دادن مواد معدنی مهم مانند پتاسیم.

اقدامات احتیاطی و هشدارهای در مصرف تربد

در حالی که استفاده از آن برای هر کسی غیرایمن است، افرادی که شرایط زیر را دارند باید به ویژه مراقب باشند تا از آن اجتناب کنند.

در حالی که استفاده از آن برای هر کسی ناامن است، برخی افراد باید به خصوص مراقب باشند تا از آن اجتناب کنند.

بارداری و شیردهی: در صورت بارداری استفاده از آن غیر ایمن است. ممکن است پریود شما شروع شود و این می تواند باعث سقط جنین شود.

مشکلات دستگاه گوارش، مانند زخم، بیماری کرون، یا سایر شرایط: در صورت داشتن یکی از این شرایط، اجتناب از تربد بسیار مهم است. می تواند دستگاه گوارش را تحریک کند و وضعیت شما را بدتر کند.

علائم آپاندیسیت (درد شکمی، حالت تهوع و استفراغ): در صورت ابتلا به آپاندیسیت، ملین های محرک مانند تربد می توانند باعث آسیب شوند.

بارداری و شیردهی: استفاده از آن در دوران بارداری غیرایمن است. ممکن است پریود شما شروع شود و این می تواند باعث سقط جنین شود. استفاده از این در هنگام شیردهی غیرایمن است.

مشکلات دستگاه گوارش، مانند آپاندیسیت، زخم، بیماری کرون، کولیت اولسراتیو یا سایر بیماری ها: اگر یکی از این بیماری ها را دارید از تربد استفاده نکنید. می تواند دستگاه گوارش را تحریک کند و وضعیت شما را بدتر کند.

عوارض جانبی موارد احتیاط و منع مصرف تربد

برای گرم مزاجان مضر است. باید پوست سیاه آن را بتراشند و با روغن بادام مخلوط یا روغن پسته و کتیرای ساییده شده بخورند.

فعل و انفعالات مصرف تربد

با ملین های محرک تداخل دارند: تربد نوعی ملین است که به آن ملین محرک می گویند. ملین های محرک باعث تسریع روده ها می شوند. مصرف تربد همراه با سایر ملین های محرک می تواند سرعت روده ها را بیش از حد افزایش دهد و باعث کم آبی بدن و کاهش مواد معدنی در بدن شود.

برخی از ملین های محرک عبارتند از بیزاکودیل (کورکتول، دولکولاکس)، کاسکارا، روغن کرچک و سنا.

با دیگوکسین (لانوکسین) تداخل دارد: تربد نوعی ملین است که به آن ملین محرک می گویند. ملین های محرک سطح پتاسیم را کاهش میدهد. سطوح پایین پتاسیم عوارض جانبی دیگوکسین (لانوکسین) را افزایش میدهد.

با وارفارین (کومادین) تداخل دارد: تربد می تواند به عنوان یک ملین عمل کند. در برخی افراد تربد می تواند باعث اسهال شود. اسهال می تواند اثرات وارفارین را افزایش داده و خطر خونریزی را افزایش دهد. اگر وارفارین مصرف می کنید، از مصرف بیش از حد تربد خودداری کنید.

با قرص های آب (داروهای ادرارآور) تداخل دارند: تربد ملین است. برخی از ملین ها پتاسیم را کاهش میدهد. قرص های مدر همچنین می توانند پتاسیم را در بدن کاهش دهند. مصرف تربد همراه با قرص های مدر ممکن است پتاسیم بدن را بیش از حد کاهش دهد. برخی از قرص‌های آب که می‌توانند پتاسیم را کاهش دهند عبارتند از کلروتیازید (دیوریل)، کلرتالیدون (تالیتون)، فوروزماید (لاسیکس)، هیدروکلروتیازید، هیدرودیوریل، میکروزید) و غیره.

با لیتیوم تداخل دارد: تربد ممکن است اثری مانند قرص مدر یا ادرار آور داشته باشد. مصرف تربد ممکن است میزان خلاص شدن بدن از شر لیتیوم را کاهش دهد. این می تواند میزان لیتیوم را در بدن افزایش دهد و منجر به عوارض جانبی جدی شود. اگر لیتیوم مصرف می کنید، قبل از استفاده از این محصول با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود صحبت کنید. دوز لیتیوم نیاز به تغییر دارد.